Góc nhìn mới về thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá

Tại Hội thảo “Chính sách thu??? tiêu thụ đặc biệt - Hài hòa giữa điều tiết nguồn thu ngân sách Nhà nước và phát triển sản xuất kinh doanh”, do Hội Tư vấn thuế Việt Nam (VTCA) phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa tổ chức, nhiều đại biểu, chuyên gia bày tỏ sự nhất trí cao cần thiết phải xây dựng lộ trình điều chỉnh tăng thuế đối với mặt hàng thu???c l?? nhằm hạn chế sản xuất, tiêu dùng và thực hiện các cam kết quốc tế, góp phần thực hiện các mục tiêu đề ra trong Quyết định số 508/QĐ/2022/QĐ-TTg ngày 23/4/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030.

Tại Hội thảo, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI cho rằng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đã góp phần định hướng sản xuất, tiêu dùng của xã hội; điều tiết thu nhập của người tiêu dùng; tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước (NSNN). Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả quan trọng đạt được, cộng đồng doanh nghiệp kỳ vọng thuế TTĐB cần đáp ứng yêu cầu cao hơn như cần đảm bảo được một môi trường kinh doanh ổn định, thuận lợi, hài hòa lợi ích của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp.

Theo ông Tuấn, một sắc thuế TTĐB tốt thì ngoài các mục tiêu như định hướng hành vi tiêu dùng, tăng thu ngân sách thì cần tính tới các yếu tố: tính khả thi, tính tuân thủ, cạnh tranh bình đẳng, tính tin cậy, dự báo trước được và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) cho biết, trong 32 năm qua (1990 - 2022), nước ta đã ban hành và sửa đổi bổ sung thuế TTĐB một cách linh hoạt với mục tiêu định hướng sản xuất kinh doanh, hướng dẫn tiêu dùng, bảo đảm sức khỏe cộng đồng. Theo bà Cúc, tăng thuế TTĐB nhằm hạn chế tiêu dùng thu???c l?? là việc làm cần thiết. Bên cạnh một chính sách thu??? hợp lý, các biện pháp khác cũng cần được thực hiện một cách đồng bộ: tuyên truyền sâu rộng đến mọi tầng lớp nhân dân về tác hại thu???c l??; kiểm soát và hạn chế thu???c l?? nhập lậu; thực hiện nghiêm việc phạt trực tiếp vào hành vi hút thu???c l?? nơi công cộng...

Bà Cúc cũng nhấn mạnh rằng việc tăng thuế đối với mặt hàng thu???c l?? nên có lộ trình để các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh có thể điều chỉnh, sắp xếp bố trí hoạt động sản xuất kinh doanh, vừa đảm bảo vừa ổn định sản xuất, vừa đóng góp nguồn thu cho NSNN, vừa hạn chế thu???c l?? lậu, tránh thất thu thuế, đồng thời góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Lộ trình này cần cân nhắc cả về thời gian và mức thuế điều tiết.

“Chúng tôi đề xuất phương án sửa đổi theo lộ trình, theo đó, hai năm đầu thực hiện phương pháp thuế hỗn hợp - tương đối và tuyệt đối, bên cạnh thu??? suất 75% có thể tăng thêm mức thuế tuyệt đối từ 1.000 đồng/bao. Tiếp đến sẽ nâng dần theo lộ trình 2 năm tiếp theo nâng từ 1.000đồng/bao lên 1.500 đồng/bao. Từ năm thứ 5 sẽ điều chỉnh tăng 2.000 đồng/bao”, bà Cúc phân tích.

Bà Lê Thị Thùy Vân, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính (Bộ Tài chính) cho rằng phương thức đánh thu??? TTĐB đối với thu???c l?? trên thế giới khá đa dạng (tỷ lệ %, mức tuyệt đối hoặc hỗn hợp) tuy nhiên Việt Nam mới chỉ áp dụng phương thức đánh thu??? TTĐB đối với thu???c l?? theo tỷ lệ phần trăm và phương th??c này đang bộc lộ nhiều hạn chế như không theo kịp tốc độ lạm phát, khuyến khích sự gia tăng thu???c l?? giá rẻ hiện đang sẵn có trên thị trường, từ đó, gia tăng khả năng tiếp cận và hút thu???c l?? đối với thanh thiếu niên và tăng tỷ lệ hút thu???c l?? thụ động ở trẻ em.

Trong khi đó, phương thức đánh thu??? theo mức tuyệt đối và đặc biệt là phương thức đánh thu??? hỗn hợp hiện đang được sử dụng phổ biến tại nhiều quốc gia do lợi ích mang lại của phương pháp này, đồng thời khuyến nghị việc tăng thuế TTĐB theo phương pháp hỗn hợp cần có lộ trình để đảm bảo số thuế tuyệt đối tăng qua các năm cần tương ứng với tốc độ lạm phát.

Theo TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện quản lý kinh tế Trung ương, tăng thuế TTĐB là một công cụ, nhưng tăng thuế có thể tăng buôn lậu; tăng buôn lậu sẽ làm giảm sản xuất và tiêu dùng hợp pháp, từ đó giảm số thu thuế. Ngoài ra, vòng xoáy tăng thuế - tăng giá có thể sẽ thúc đẩy người hút chuyển sang các loại thuốc giá rẻ ảnh hưởng sức khỏe nằm ngoài tầm kiểm soát chất lượng của nhà nước… Chính sách thu??? cũng cần phải nhằm điều tiết hành vi tiêu dùng, giúp người dùng dần chuyển sang hút loại ít độc hại hơn nhờ vào đổi mới công nghệ, những loại thuốc ít làm hại, hay hạn chế tối đa tác động tiêu cực đối với môi trường chung và người không hút thuốc.

Theo ông Cung, thống kê các năm qua cho thấy số lượng thu???c l?? tiêu thụ về cơ bản không giảm, buôn lậu tăng, thu ngân sách về cơ bản không tăng nhưng lại tăng thất thu thuế; giảm doanh thu ngành sản xuất thu???c l??; thu hẹp sản xuất và cung ứng hợp pháp. Tóm lại, tăng thuế những năm qua chưa đạt mục tiêu quản lý, và có thể không nên là công cụ ưu tiên hàng đầu trong quản lý nhà nước đối với tiêu thụ thu???c l??.

Chính sách thu??? phải đảm bảo giúp cho doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp tiếp tục duy trì và phát triển sản xuất, cung ứng thu???c l?? chất lượng cao hơn với chi phí hợp lý, thúc đẩy chuyển sang tiêu thụ thu???c l?? có chất lượng với giá hợp lý. Đối với buôn lậu, phải hạn chế và quyết liệt đẩy lùi. “Đối với Nhà nước, thu thuế cao nhất có thể, mà không đánh đổi các 2 mục tiêu lớn này. Nhìn chung, các mục tiêu có thể mâu thuẫn nhau, có thể triệt tiêu lẫn nhau, có thể phải đánh đổi,” ông Cung phân tích.

Ngoài ra, theo ông Cung, song với việc áp dụng phương pháp tính thu??? hỗn hợp (tương đối và tuyệt đối) để định hướng thị trường, tăng chất lượng sản phẩm, Chính phủ cũng cần quyết liệt thúc đẩy các giải pháp phi thuế. “Cần tăng cường công tác chống buôn lậu, nhất là trên biên giới vùng đồng bằng sông Cửu Long;gây khó nhiều hơn cho ngưòi hút thu???c l??, tiếp tục thu hẹp các địa điểm được hút thu???c l??; xử phạt hành chính mạnh hơn đối với người hút thuốc vi phạm các quy định cấm hút thuốc; tăng cường tuyên truyền về tác hại của hút thu???c l?? đến mọi tầng lớp nhân dân, các vùng miền, nhất là trong trường học.

Tại Hội thảo, các chuyên gia đều nhất trí cần thiết phải điều chỉnh tăng mức điều tiết thuế TTĐB đối với sản phẩm thu???c l?? theo mục tiêu tại Quyết định của Thủ tướng Chính phủ số 508/QĐ/2022/QĐ-TTg. Về phương pháp tính thu??? nên áp dụng phương pháp hỗn hợp như nhiều nước trên thế giới đang áp dụng với thuế suất theo tỷ lệ tương đối và mức thuế tuyệt đối. Trong quá trình soạn thảo Luật sửa đổi cần phải nghiên cứu kỹ càng, thấu đáo về lộ trình và mức tăng để chính sách thu??? đảm bảo được sự hài hoà giữa các mục tiêu: điều tiết thu NSNN, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, hạn chế thu???c l?? lậu, ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp./.