Cần lộ trình cụ thể khi áp dụng mức thuế tiêu thụ đặc biệt mới

Chiều 27/12, Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức tọa đàm “Góp ý xây dựng Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi)”. Tọa đàm có sự tham dự của các đại biểu Quốc hội; các chuyên gia; đại diện Đại sứ quán Anh, Pháp, Hoa Kỳ tại Việt Nam cùng đại diện doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp trong nước và nước ngoài tại Việt Nam...

Phát biểu bế mạc Phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ VI vừa qua, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ yêu cầu Chính phủ và các bộ, ngành liên quan “khẩn trương đề xuất sửa đổi, bổ sung các luật, chính sách thuế theo Kế hoạch 81/KH-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, sửa đổi quy định về mở rộng nguồn thu, chống xói mòn cơ sở thuế”.

Không ngừng hoàn thiện chính sách thuế TTĐB; khắc phục vướng mắc, bất cập trong thực tiễn thi hành Luật

Thực hiện Kế hoạch 81/KH-UBTVQH15, Bộ Tài chính đang tiến hành sửa đổi Luật Thuế TTĐB nhằm giải quyết những bất cập phát sinh, khuyến khích chuyển đổi nhập khẩu, sản xuất, sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường, hạn chế tiêu dùng hàng hóa có hại cho sức khỏe.

Nghị quyết số 115/NQ-CP về phiên họp chuyên đề về xây dựng ph??p luật trong tháng 7/2023, Chính phủ giao Bộ Tài chính hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng Luật TTĐB (sửa đổi), gửi Bộ Tư pháp trước để tổng hợp vào đề nghị của Chính phủ bổ sung Chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh năm 2024 của Quốc hội; trình Quốc hội cho ý kiến luật này tại Kỳ họp thứ VII (tháng 5/2024) và thông qua tại Kỳ họp thứ VIII (tháng 10/2024).

Đồng thời, Chính phủ yêu cầu: “Trong giai đoạn xây dựng dự án Luật, Bộ Tài chính tiếp tục nghiên cứu kỹ lưỡng các nội dung đề xuất, bổ sung các đánh giá có tính khoa học, thực tiễn, nhất là về đề xuất bổ sung đối tượng chịu thuế, sửa đổi phương ph??p tính thuế, điều chỉnh tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt...; lấy ý kiến rộng rãi, nhất là đối tượng chịu tác động của chính sách; tích cực tham vấn các tổ chức, chuyên gia, nhà khoa học; phối hợp hiệu quả với các bộ, cơ quan liên quan; đẩy mạnh truyền thông chính sách để tạo sự đồng thuận cao của người dân, doanh nghiệp”.

Xác định được các nội dung trên, Tọa đàm là cơ hội để ghi nhận ý kiến đóng góp, đề xuất chính sách của các đại biểu Quốc hội, chuyên gia kinh tế, cộng đồng doanh nghiệp, qua đó, góp phần vào quá trình thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về hoàn thiện chính sách thuế TTĐB; khắc phục vướng mắc, bất cập trong thực tiễn thi hành Luật.

Tại Tọa đàm, các đại biểu đã cùng nhất trí rằng, hiện nay, Việt Nam áp dụng thuế TTĐB theo phương ph??p thuế tương đối (thuế suất tính theo tỷ lệ phần trăm (%) giá bán tính thuế) với sản phẩm đồ uống có cồn. Mức thuế suất áp dụng được tang theo lộ trình từ năm 2016. Tuy nhiên, chính sách thuế TTĐB với đồ uống có cồn hiện hành chưa đạt được hay chưa tối ưu được các mục tiêu mà Chính phủ đề ra. Do đó, các chuyên gia kiến nghị, Chính phủ nên áp dụng cách tính thuế hỗn hợp đơn giản và dễ hiểu, tránh việc sử dụng nhiều bậc thuế hoặc yêu cầu tính toán quá phức tạp. Chính phủ cũng cần tuyên truyền cho doanh nghiệp và người dân về lợi ích của việc thay đổi chính sách thuế theo định hướng: “sản phẩm nồng độ cồn cao có giá cao” và “uống ít hơn nhưng uống sản phẩm tốt hơn”.

Cũng theo các chuyên gia và các nhà quản lý, Việt Nam có cơ sở hạ tầng quản lý thuế phát triển để quản lý các loại thuế tiêu dùng như thuế GTGT và thuế TTĐB. Do đó, Việt Nam đã sẵn sàng để có thể áp dụng cách tính thuế hỗn hợp trong chính sách thuế TTĐB, giúp đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và tuân thủ cao hơn. Theo đó, phương ph??p thuế hỗn hợp kết hợp các yếu tố của cả phương ph??p thuế tương đối và phương ph??p thuế tuyệt đối, và có thể là phương ph??p phù hợp cho Việt Nam tại thời điểm hiện tại nhằm đáp ứng mục tiêu chính sách do Quốc hội và Chính phủ đặt ra cho thuế TTĐB cũng như phù hợp với xu hướng toàn cầu.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam cho rằng, hầu hết các nước tiên tiến đều áp dụng phương ph??p tuyệt đối, còn lại tương đối trong đó có Việt Nam, phương ph??p hỗn hợp và tuyệt đối hợp lý tuy nhiên, điều kiện của Việt Nam lại đặc thù với phân cấp các nhãn hàng rất l??n. C?? nhân chúng tôi tranh thủ quan điểm của Quốc hội và Chính phủ, trong đó đề nghị đảm bảo 3 yếu tố vừa tốt cho sức khỏe cộng đồng vừa phát triển doanh nghiệp vừa thu ngân sách nhà nước...

Cũng tại tọa đàm, các diễn giả khẳng định, từ năm 2008 đến nay, Luật Thuế TTĐB qua 4 lần được sửa đổi, bổ sung đã đi vào cuộc sống và tác động tích cực đến nhiều mặt kinh tế - xã hội.

Thứ nhất, Luật Thuế TTĐB đã góp phần định hướng sản xuất, tiêu dùng những mặt hàng không có lợi cho sức khỏe và môi trường xã hội; cũng là góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam khi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới, Công ước khung về kiểm soát thuốc lá của Tổ chức Y tế Thế giới, bảo đảm phù hợp với thông lệ quốc tế.

Thứ hai, Luật góp phần định hướng tiêu dùng tiết kiệm đối với nhiên liệu có nguồn gốc hóa thạch và khuyến khích sử dụng nhiên liệu thân thiện với môi trường thông qua việc quy định thuế suất thấp hơn đối với xăng sinh học; xe ô tô điện chạy bằng pin áp dụng thuế suất theo lộ trình: từ ngày 1/3/2022 là 3%, 2%, 1% và từ ngày 1/3/2027 là 11%, 7%, 4% tùy số chỗ ngồi…

Thứ ba, Luật góp phần ổn định nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Theo số liệu của Bộ Tài chính, trong giai đoạn 2015 - 2020, số thu thuế tiêu thụ đặc biệt năm sau luôn cao hơn năm trước. Tỷ trọng số thu thuế tiêu thụ đặc biệt trên tổng thu ngân sách Nhà nước hàng năm tăng từ 6,5% (2015) lên khoảng 8,3% (2020) và chiếm khoảng 2% GDP (2020).

“Dù còn một số hạn chế nhất định song có thể nói Luật Thuế TTĐB không chỉ đóng góp cho nguồn thu cho ngân sách mà còn là công cụ chính sách hiệu quả để định hướng sản xuất và tiêu dùng của xã hội”, bà Nguyễn Thị Mai Phương, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội nhận xét.

Theo đánh giá của Bộ Tài chính, chính sách thuế TTĐB còn một số hạn chế như: đối tượng chịu thuế còn hẹp so với thông lệ quốc tế; một số quy định về đối tượng chịu thuế, đối tượng không chịu thuế, mô tả mặt hàng tại Biểu thuế chưa thực sự rõ ràng, dẫn đến vướng mắc trong thực hiện. Cùng với đó, thuế suất thuế với một số mặt hàng ảnh hưởng đến sức khoẻ và xã hội chưa đạt được mục tiêu hạn chế tiêu dùng…

Từ thực tế đó, các diễn giả nhấn mạnh: Sửa Luật Thuế TTĐB là cần thiết để phát huy hơn nữa vai trò của sắc thuế này theo đúng chủ trương và định hướng của Đảng, Nhà nước về hoàn thiện chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm điều tiết tiêu dùng ph?? hợp xu hướng tiêu dùng trong xã hội theo hướng bảo vệ sức khỏe Nhân dân và bảo vệ môi trường, bảo đảm huy động hợp lý nguồn lực cho ngân sách nhà nước và phù hợp xu hướng cải cách thuế của quốc tế. Việc sửa đổi Luật cần bảo đảm khắc phục vướng mắc, bất cập trong thực tiễn thi hành Luật.

Thông tin tại Tọa đàm, bà Đặng Ngọc Hương, Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (Eurocham) cho biết, Báo cáo nghiên cứu của Eurocham về thuế mới đây cũng khuyến nghị, từ góc độ Chính phủ, báo cáo đánh giá trên các khía cạnh như cơ sở hạ tầng công nghệ, năng lực hành chính của Chính phủ và khung ph??p lý. Báo cáo cũng thảo luận về những thách thức liên quan đến quá trình chuyển đổi sang phương ph??p thuế hỗn hợp, cụ thể là các khó khăn có thể gặp phải trong việc chuyển sang tính thuế theo phương ph??p thuế hỗn hợp và việc đáp ứng chuyển đổi từ việc sẵn có của thủ tục hành chính hiện hành. Đồng thời, báo cáo cũng xem xét đến sự thích ứng của các doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi, nêu bật những thách thức về tuân thủ thuế, chiến lược giá cả và tác động đối với sản xuất.

Cải cách chính sách thuế phải đặt trong tiến trình phát triển của đất nước và nền kinh tế

Khẳng định việc sửa đổi Luật Thuế TTĐB có ý nghĩa rất lớn trong bối cảnh hiện nay, TS. Đặng Thị Thu Hoài, Trưởng ban Ban Nghiên cứu kinh tế ngành và lĩnh vực, Viện Nghiên cứu và Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng: “Cải cách chính sách thuế phải đặt trong tiến trình phát triển của đất nước và nền kinh tế. Khi thu nhập, hành vi tiêu dùng của người dân và năng lực của bộ máy đã có rất nhiều thay đổi, nói cách khác là điều kiện hiện nay thay đổi, thì cần thiết phải sửa đổi, bổ sung Luật Thuế TTĐB”.

Theo PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế, mô hình thuế hỗn hợp, tức là kết hợp giữa thuế tương đối và thuế tuyệt đối, ngày càng được nhiều quốc gia áp dụng. Năm 2008 chỉ có 55 quốc gia áp dụng thuế hỗn hợp đã tăng lên 62 quốc gia vào năm 2018. Trong ASEAN, có Thái Lan, Malaysia và Philippines đã triển khai mô hình thuế hỗn hợp với một số danh mục đồ uống có cồn.

“Không phải ngẫu nhiên các nước phát triển áp dụng mô hình thuế hỗn hợp. Chúng tôi đã có một số nghiên cứu về vấn đề này và kết quả nghiên cứu cho thấy đã đến lúc Việt Nam áp dụng thuế hỗn hợp với đồ uống có cồn thay cho thuế tương đối hiện nay. Vấn đề quan trọng là điều kiện và cách thức triển khai cụ thể như thế nào”, TS. Đặng Thị Thu Hoài bày tỏ quan điểm.

Cũng đã nghiên cứu về tính khả thi của mô hình thuế hỗn hợp đối với thuế tiêu thụ đặc biệt ở Việt Nam, bà Đặng Ngọc Hương, Tiểu ban Rượu vang và rượu mạnh, Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (Eurocham) thông tin thêm, thuế TTĐB hướng đến ba mục tiêu - sức khỏe người tiêu dùng, ngân sách, bảo đảm công bằng giữa các doanh nghiệp. Tùy việc đặt mục tiêu cao hơn để Việt Nam lựa chọn mô hình thuế phù hợp. “Chúng ta cần một bước chuyển, đó là mô hình thuế hỗn hợp và mô hình này khả thi trong điều kiện hiện nay của Việt Nam”. Dẫn trường hợp Philippines khi chuyển sang áp dụng thuế hỗn hợp gặp một số khó khăn, song bà Hương cho biết, nước này đã giảm được lượng tiêu thụ cồn của người dân, đồng thời giải quyết được vấn đề công bằng giữa sản phẩm quốc nội và sản phẩm nhập khẩu.

Có thể thấy, Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) khi được ban hành sẽ tác động mạnh đến hành vi của người tiêu dùng cũng như hoạt động của doanh nghiệp và ngân sách nhà nước. Các diễn giả tham dự tọa đàm kỳ vọng, sau lần sửa đổi này, Luật sẽ phát huy cao hơn nữa vai trò với đời sống, kinh tế - xã hội; bảo đảm môi trường kinh doanh ổn định, thuận lợi; hài hòa lợi ích của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp cũng như phù hợp với thông lệ quốc tế./.